บทความของอดีตผู้บังคับบัญชา ฉบับที่ ๔
ปืนใหญ่ “ประจำ รร.สธ.ทบ.”
ไม่มีหลักฐานยืนยันว่าประเพณีทางทหารที่นิยมจัดวาง “ปืนใหญ่โบราณ” ไว้หน้าหน่วยทหารได้เริ่มมีขึ้นในสมัยใดและมีเหตุผลใด จึงต้องยึดถือปฏิบัติเหมือนกันทั้งหน่วยทหารในประเทศและต่างประเทศ
โรงเรียนเสนาธิการทหารบก ณ ที่ตั้งอาคารประภาสโยธินก็เห็นมีปืนใหญ่ (ขนาดเล็ก) วางอยู่บนรางไม้ ๒ กระบอกหน้าอาคาร ไม่ทราบที่มาที่ไป พอย้าย รร.สธ.ทบ. เข้าที่ตั้งใหม่ได้นำมาด้วย โดยวางปืนหันหน้าไปทางถนนพระรามที่ ๕ (หน้าโรงเรียน) เมื่อพิจารณาตัวปืนที่มีขนาดเล็กเมื่อเทียบกับอาคารที่สูงสง่า ๕ ชั้น ปืนใหญ่ดังกล่าวจะยิ่งดูเล็กลงไปถนัดตา
คณะกรรมการ รร.สธ.ทบ. ได้ร่วมกันหาแนวทางที่จะเสาะหาปืนใหญ่ที่มีขนาดเหมาะสมกับตัวอาคารเสนาธิปัตย์แห่งใหม่ คิดได้ ๓ แนวทาง (๑) ปืนใหญ่ที่ปลดประจำการแล้ว (๒) ปืนใหญ่โบราณที่ถูกขุดค้น และ (๓) ปืนใหญ่จำลองจากหน้ากระทรวงกลาโหม ปรากฎว่าทั้ง ๓ แนวทาง ไม่ใช่แนวทางที่จะสื่อว่าปืนใหญ่นี้เป็นสัญลักษณ์ของ รร.สธ.ทบ. ซึ่งมีจุดกำเนิดมาจาก รร.สธ.ทบ. โดยเฉพาะ
ที่ประชุมจึงได้ตกลงใจกำหนดแนวทางที่ ๔ คือการหล่อขึ้นมาเอง โดยช่วยกันออกแบบร่วมกับช่างสิบหมู่ของกรมศิลปากร มีหัวหน้าช่างชื่อ นายมานะ สุขขี โดยจำลองแบบปืนใหญ่โบราณหน้ากระทรวงกลาโหม แต่มีการวาดลวดลายบนตัวปืนตัวใหม่ เป็นรูปเข็มเสนาธิปัตย์และเครื่องหมายเหล่าเสนาธิการ กระบอกแรกวางอยู่เบื้องขวาหันปากกระบอกหน้าโรงเรียน มีเครื่องหมาย “เข็มเสนาธิปัตย์” เหนือตัวปืน พร้อมสลักชื่อติดข้างตัวปืนด้านซ้ายว่า “เสนานฤนาท” อีกกระบอกหนึ่งวางเบื้องซ้าย ชื่อ “คชโกญจนาท” ติดเครื่องหมาย “เหล่าเสนาธิการ” ปืน ๒ กระบอก มีความยาว ๒.๔๕๒ เมตร หมายถึงปี ๒๔๕๒ เป็นปีก่อตั้ง รร.สธ.ทบ. ความกว้างปากลำกล้อง เท่ากับ ๑๐๙ มิลลิเมตร หมายถึงปีที่สร้างปืน เป็นวาระครบรอบ ๑๐๙ ปี สถาปนา รร.สธ.ทบ. (พ.ศ.๒๔๕๒ - ๒๕๖๑)
ปืนใหญ่โบราณนี้มีพิธีเทโลหะหล่อขึ้นเมื่อวันที่ ๑๔ สิงหาคม ๒๕๖๑ โดยจัดพิธีพราหมณ์และสงฆ์เวลาฤกษ์ ๐๕๔๕ มีขุนทหารยืนประจำจุดมณฑลพิธี ๔ ทิศ ได้แก่ พ.อ.อดิชศร แย้มวงษ์, พ.อ.เกียรติชัย โอภาโส, พ.อ.วรยุทธ อ้นเพียร และ พ.อ.ชาตรี แสงทองศรีกมล มีการเขียนอักขระโบราณใส่ผ้าขาวนำไปฝังไว้ใต้ฐานปืนใหญ่ทั้งสองเพื่อเป็นสิริมงคล วันนั้นมีอาจารย์ ดร.หัตถา เลขจิต เป็นผู้นำกระทำพิธีพราหมณ์ลักษณะคล้ายคลึงกับการหล่อพระ
หลังจากนั้นปืนใหญ่ได้ถูกนำไปหล่อต่อที่โรงงานช่างสิบหมู่จนแล้วเสร็จ นำมาติดตั้ง ณ โรงเรียนเสนาธิการทหารบก เมื่อวันที่ ๑๑ ตุลาคม ๒๕๖๑ อาจารย์ ดร.หัตถาฯ ได้มากระทำพิธีเบิกปฐพีวางปืนใหญ่ เข้าที่เรียบร้อยสมบูรณ์แบบ การดำเนินการทุกขั้นตอนเป็นไปตามประเพณีโบราณ
นับแต่นี้ต่อไป ปืน “เสนานฤนาท” และ “คชโกญจนาท” จะกลายเป็นสัญลักษณ์สำคัญอีกชิ้นหนึ่งที่จะอยู่คู่กับ รร.สธ.ทบ. และกองทัพบกสืบไปชั่วกาลนาน
พลตรี บุญรอด ศรีสมบัติ
ผู้บัญชาการโรงเรียนเสนาธิการทหารบก
๑๔ มกราคม ๒๕๖๒